Jak wiedza o samym sobie wpływa na kontakty z innymi ludźmi?

Czym jest samoświadomość?

      Każdy z nas w naturalny sposób posługując się zmysłami zdobywa wiedzę o świecie, w tym wiedzę o samym sobie. Od momentu, w którym wyodrębniamy siebie jako osobną jednostkę, zyskujemy najpierw świadomość świata, a potem świadomość samego siebie. Świadomość tego, że nie jesteśmy nieodłączną częścią otaczającej nas rzeczywistości, ale pojedynczym bytem. Wiedza o samym sobie, czyli samoświadomość reguluje relacje nie tylko z naszą własną osobą, ale również z otoczeniem, innymi ludźmi, czyli relacje interpersonalne. Od poziomu naszej samoświadomości, poznania swoich własnych cech, zależy nasza samoocena i akceptacja siebie, a to przekłada się na postrzeganie innych ludzi i akceptowanie ich. Idąc tym tokiem myśli można stwierdzić, że powiedzenie "nie można kochać kogoś nie kochając siebie" nie jest całkowicie bezpodstawne.

      Chcielibyśmy wierzyć, że każdy z nas naturalnie rozwija w sobie samoświadomość, co prowadzi do zdrowego rozwoju osobowości, dzięki czemu unikamy frustracji i jesteśmy szczęśliwi. Jest jednak dokładnie odwrotnie. Większość ludzi cierpi z powodu niedostatecznie rozwiniętej samoświadomości, co skutkuje głównie niskim poziomem pewności siebie, a to znowu rzutuje na całą osobowość, ponieważ pewność siebie jest centralnym elementem osobowości.

      Pewność siebie i samoświadomość są nierozerwalnie połączone ze sobą, ponieważ jedno wynika z drugiego. Tylko człowiek świadomy swojej wartości, a więc posiadający wiedzę o własnych cechach czuje się swobodnie w sytuacjach społecznych, ponieważ nie boi się tego, że opinia otoczenia zachwieje jego samooceną. Z drugiej strony osoba, która ma słabo rozwiniętą pewność siebie i uzależniona jest od tego, co na jej temat sądzą inni, skupia się na obronie swojego chwiejnego poczucia własnej wartości, co rodzi frustrację i pochłania ogromną ilość energii, a to skutkuje nieprawidłowym funkcjonowaniem w innych sferach życia.

Jak twierdzi Zaborowski samoświadomość jest kodowaniem, przetwarzaniem i integrowaniem informacji o samym sobie. W tym ujęciu szczególny nacisk został więc położony na dosłowna wiedzę o swoich własnych cechach.

      Według Leona Niebrzydowskiego, prawidłowo rozwinięta samoświadomość, czyli samoocena dojrzała to "taka, która odzwierciedla wszechstronnie stosunek człowieka do siebie samego i swego postępowania w aspekcie emocjonalnym, intelektualnym i społecznym [...] pozwala nie tylko zrozumieć siebie, ale także przyczynia się do podjęcia i kontynuowania samowychowania." Samoświadomość przyczynia się więc do rozwoju samodyscypliny i głębszego zrozumienia własnych emocji, co prowadzi do kształcenia umiejętności panowania nad nimi. Wywnioskować można zatem, że samowychowując się i poznając mechanizmy jakie nami sterują jesteśmy w stanie opanować pewne reakcje, a więc zminimalizować ryzyko nieświadomego reagowania na otoczenie. W praktyce może to oznaczać na przykład nie reagowanie nieświadomą agresją na sytuacje, które nie idą po naszej myśli.

Jak zachowuje się osoba pewna i niepewna siebie?

       Myśląc o osobie z niskim poczuciem własnej wartości wyobrażamy sobie najczęściej człowieka lękliwego, zamkniętego w sobie, obawiającego się krytyki i nieumiejącego sobie z nią poradzić. Tymczasem, kierując się takim myśleniem, możemy nie dostrzegać osób z nieprawidłowo rozwiniętą samoświadomością. Kryją one swoje niskie poczucie własnej wartości i kompleksy za fasadą arogancji i samochwalstwa, często chcą zaimponować innym i chełpią się własnymi osiągnięciami. Tacy ludzie nie są faktycznie pewni siebie, chcą tylko w sztuczny sposób wywoływać takie wrażenie na otoczeniu.

      Od samoświadomości zależy to w jaki sposób będziemy postrzegani przez środowisko, a to znowu wpłynie na to w jaki sposób będziemy postrzegali sami siebie. Tworzy się więc schemat, który obrazuje to, że osoba pewna siebie będzie utwierdzała się w tej pewności, natomiast osoba niepewna, będzie coraz bardziej utwierdzała się w niskim poczuciu własnej wartości.

Schemat osoby niepewnej siebie:

 Schemat osoby pewnej siebie:

      Środowisko ma w zwyczaju wyczuwać to, czy jesteśmy pewni czy niepewni siebie. W tym drugim przypadku zawsze znajdzie się ktoś, kto będzie chciał wykorzystać naszą niską samoocenę i czerpać satysfakcję z wyprowadzania nas z równowagi.

Samoświadomość a kontakty interpersonalne.

      Jak więc poznanie samego siebie wpływa na kontakty z innymi ludźmi? Pewność siebie pozwala nam na naturalne, swobodne i nieskrępowane zachowanie w towarzystwie innych. Osoba 'zdrowo' pewna siebie o prawidłowo rozwiniętej samoświadomości będzie prawdopodobnie wzbudzała sympatię innych, ponieważ nie zachowuje się ona w sposób drażniący innych, atakujący lub wywyższający się. Osoby z nieprawidłowo rozwiniętą samoświadomością są tylko pozornie pewne siebie, a tak na prawdę ukrywają niepewność i kompleksy za fasadą samochwalstwa i arogancji, co w znaczny sposób wpływa na kontakty interpersonalne, ponieważ przebywanie w towarzystwie takiej osoby nie należy do najprzyjemniejszych. Człowiek niepewny siebie dąży do stałej dominacji nad otoczeniem i zaznaczania swojej wartości oraz triumfowania, podczas gdy osoba, która jest faktycznie przekonana o swojej wartości nie odczuwa takiej potrzeby, ponieważ nie czuje się zagrożona przez otoczenie, którego reakcje nie mają szansy naruszyć jej pewności siebie.